หากเราได้กลับไปศึกษาเรื่องราวของนบีอาดัม ครั้นเมื่ออัลลอฮทรงกล่าวต่อมาลาอีกะฮ ว่าพระองค์จะทรงสร้างมนุษย์มาเพื่อเป็นคอลีฟะฮบนหน้าแผ่นดิน บรรดามลาอีกะฮฺก็ได้ทักท้วงด้วยความฉงนสงสัย เพราะมองว่าพวกเขาก็สรรเสริญมากมายต่ออัลลอฮฺ ทั้งกลางวัน กลางคืน ไม่หยุดหย่อน กลับกันมนุษย์มักก่อความเสียหาย ทะเลาะเบาะแว้งกัน และไม่ทำอีบาดะฮฺอย่างเต็มที่
وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً ۖ قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَن يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ ۖ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ
และจงรำลึกถึงขณะที่พระเจ้าของเจ้าได้ตรัสแก่มะลาอิกะฮฺว่า แท้จริงข้าจะให้มีผู้แทนคนหนึ่ง ในพิภพ มะลาอิกะฮฺได้ทูลขึ้นว่า พระองค์จะทรงให้มีขึ้นในพิภพซึ่งผู้ที่บ่อนทำลาย และก่อการนองเลือด ในพิภพกระนั้นหรือ ? ทั้ง ๆ ที่พวกข้าพระองค์ให้ความบริสุทธิ์ พร้อมด้วยการสรรเสริญพระองค์ และเทิดทูนความบริสุทธิ์ในพระองค์ พระองค์ตรัสว่า แท้จริงข้ารู้ยิ่งในสิ่งที่พวกเจ้าไม่รู้ (อัลบะเกาะเราะฮฺ 2 : 30)
อัลลอฮฺทรงสร้างอาดัมขึ้นมา และสอนให้อาดัมรู้จักชื่อสรรพสิ่งต่าง ๆ พร้อมทรงถามมลาอีกะฮฺว่า ถ้าแน่จริง ก็ให้บอกชื่อสรรพสิ่งต่าง ๆ เหล่านั้น ปรากฎว่า มลาอีกะฮฺไม่รู้ ถึงตอนนี้เอง มลาอีกะฮฺยอมรับความประเสริฐกว่าของอาดัม และสุญุดตามคำสั่งใช้ของอัลลอฮฺ เพื่อให้เกียรติ
وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِكَةِ فَقَالَ أَنبِئُونِي بِأَسْمَاءِ هَٰؤُلَاءِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
และพระองค์ได้ทรงสอนบรรดานามของทั้งปวงให้แก่อาดัม ภายหลังได้ทรงแสดงสิ่งเหล่านั้นแก่มะลาอิกะฮฺ แล้วตรัสว่า จงบอกบรรดาชื่อของสิ่งเหล่านั้นแก่ข้า หากพวกเจ้าเป็นผู้พูดจริง (อัลบะเกาะเราะฮฺ 2 : 31)
قَالُوا سُبْحَانَكَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا ۖ إِنَّكَ أَنتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُพวกเขา (บรรดามะลาอิกะฮฺ) ทูลว่า มหาบริสุทธิ์พระองค์ท่าน ไม่มีความรู้ใด ๆ แก่พวกข้าพระองค์ นอกจากสิ่งที่พระองค์ได้ทรงสอนพวกข้าพระองค์เท่านั้น แท้จริงพระองค์คือผู้ทรงรอบรู้ ผู้ทรงปรีชาญาณ (อัลบะเกาะเราะฮฺ 2 : 32)
قَالَ يَا آدَمُ أَنبِئْهُم بِأَسْمَائِهِمْ ۖ فَلَمَّا أَنبَأَهُم بِأَسْمَائِهِمْ قَالَ أَلَمْ أَقُل لَّكُمْ إِنِّي أَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَأَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا كُنتُمْ تَكْتُمُونَ
พระองค์ตรัสว่า โอ้อาดัม! จงบอกบรรดาชื่อของสิ่งเหล่านั้นแก่พวกเขาที (บรรดามะลาอิกะฮฺ) ครั้นเมื่ออาดัมได้บอกชื่อของสิ่งเหล่านั้นแก่พวกเขาแล้ว พระองค์จึงตรัสว่า ข้ามิได้บอกแก่พวกเจ้าดอกหรือว่า แท้จริงข้าเป็นผู้รู้ยิ่งซึ่งความเร้นลับแห่งชั้นฟ้าทั้งหลายและแผ่นดิน และเป็นผู้รู้ยิ่งในสิ่งที่พวกเจ้าเปิดเผยและสิ่งที่พวกเจ้าปกปิด (อัลบะเกาะเราะฮฺ 2 : 33)
وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ أَبَىٰ وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ
และจงรำลึกถึง ขณะที่เราได้กล่าวแก่มะลาอิกะฮฺว่า พวกเจ้าจงสุญูดแก่อาดัมเถิด แล้วพวกเขาก็สุญูดกัน นอกจากอิบลีส โดยที่มันไม่ยอมสุญูด และแสดงความโอหัง และมันจึงได้กลายเป็นผู้สิ้นสภาพแห่งการศรัทธา (อัลบะเกาะเราะฮฺ 2 : 33)
ตรงนี้ เราจะเห็นว่า มลาอีกะฮฺมีวิธีการมองที่ชาญฉลาด พวกเขาเลือกเคารพมนุษย์คนหนึ่ง เพราะความรู้ที่อัลลอฮฺประทานให้ โดยไม่ได้มองยังปัจจัยอื่น เช่น รูปร่าง หน้าตา ที่มา ชาติกระกูล
แต่เมื่อกลับไปอ่านเรื่องราวของชัยฏอน เราจะพบว่าในเหตุการณ์เดียวกัน อิบลีสปฏิเสธที่จะสุญุดให้เกียรติต่ออาดัม โดยให้เหตุผลว่า ‘ฉันถูกสร้างมาจากไฟ เขาถูกสร้างมาจากดิน’
قَالَ مَا مَنَعَكَ أَلَّا تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُكَ ۖ قَالَ أَنَا خَيْرٌ مِّنْهُ خَلَقْتَنِي مِن نَّارٍ وَخَلَقْتَهُ مِن طِينٍ พระองค์ตรัสว่า อะไรที่ขัดขวางเจ้ามิให้เจ้าสุญูดขณะที่ข้าได้ใช้เจ้า มันกล่าวว่า ข้าพระองค์ดีกว่าเขา โดยที่พระองค์ทรงบังเกิดข้าพระองค์จากไฟ และได้บังเกิดเขาจากดิน (อัลอะอฺร็อฟ 7 : 12)
ตรงนี้เช่นกัน เราจะได้เห็นวิธีคิดของชัยฏอน คือตัดสินคนด้วยเหตุผลภายนอก ไม่ประเมินถึงคุณค่าทางความดี ความรู้ หรือจิตใจ
ใครที่ให้เกียรติคนอื่น เพราะความดี ความรู้ เขาเป็นคนที่ใช้วิธีคิดอย่างมลาอีกะฮ และใครที่ดูถูกคนอื่น เพราะรูปร่าง หน้าตา ที่มา ชาติตระกูล ฐานะ หรืออื่น ๆ ที่เป็นเรื่องภายนอก เหล่านี้ เป็นวิธีคิดของชัยฏอน
